Fatih Sultan Mehmed’in siyasi kişiliği ve Batı dünyasıyla kurduğu ilişkiler, sadece siyaset ve diplomasi alanında değil, sanat dünyasında da etkili olmuştur. Onun Batı’ya açık duruşu ve entelektüel kimliği, Türk imajının Avrupa sanatında dikkat çeken bir biçimde yer almasına neden olmuştur. Özellikle Batılı sanatçıların Osmanlı sarayına davet edilmesi, bu etkileşimi daha da görünür kılmıştır Fatih Döneminde Osmanlı Mimarları ve Eserleri.
Osmanlı’dan Avrupa’ya Taşınan Sanat ve Moda
ve 16. yüzyıllarda Osmanlı kumaşları, halıları ve giysileri Avrupalı tüccarlar tarafından büyük ilgi görmüştür. Özellikle İtalyan tüccarlar bu ürünleri Avrupa’ya taşımış ve hatta benzer dokumaların İtalya’da üretilmesine yol açmıştır. Bu dönemde Venedikli ressam Gentile Bellini’nin yaptığı resimlerde de Osmanlı etkisi açıkça görülür. Bellini’nin Venedik’e dönüşünden sonra yaptığı eserlerde Türk giysili figürler ve Osmanlı halıları sıklıkla karşımıza çıkar. Aynı şekilde, İncil ve Tevrat’tan sahneleri resmeden Avrupalı ressamlar da bu figürleri Doğu’ya ait giysilerle betimlemiştir.
Bellini’nin İstanbul İzlenimleri ve Etkileri
Fatih’in davetiyle İstanbul’a gelen Bellini ve benzeri Avrupalı sanatçılar, yalnızca Osmanlı sarayında resim yapmamış, aynı zamanda buradaki gözlemlerini de yanlarında ülkelerine taşımışlardır. Bellini’nin İstanbul’da yaptığı Fatih portresi, hem Batılı teknikleri hem de Osmanlı zarafetini bir araya getiren önemli bir eserdir. Bu portreden yola çıkarak kendi atölyesinde başka kopyalar yapmış olması kuvvetle muhtemeldir.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından yakın zamanda ülkemize kazandırılan ve yıllarca İsviçre’de özel bir koleksiyonda kalan Bellini’ye ait olduğu düşünülen portre de bu bağlamda değerlidir. Bu eserde Fatih Sultan Mehmed’in karşısında bir başka figür yer almaktadır. Bu kişinin kim olduğu uzun yıllar boyunca sanat tarihçileri arasında tartışma konusu olmuştur Sofia Tour Guide.
Cem Sultan mı? Kim Bu Genç Figür?
Portreyle ilgili en dikkat çekici soru, Fatih’in karşısındaki genç adamın kimliğidir. Alman Türkolog Franz Babinger, bu resmin arkasında “II. Mehmed ve oğlunun Bellini tarafından yapılmış portresi” yazdığını belirtmiştir. Babinger’e göre bu kişi, Bellini İstanbul’dayken 19-20 yaşlarında olan Cem Sultan’dır. Osmanlı tarihçisi Semavi Eyice de bu görüşü desteklemiştir.
Cem Sultan, Fatih’in ölümünden sonra kardeşi II. Bayezid’le taht mücadelesine girmiş, başarısız olmuş ve Rodos üzerinden Avrupa’ya sürülmüştür. Rodos Şövalyeleri tarafından Fransız kralına, ardından da Papa’nın emriyle Vatikan’a teslim edilmiştir. Bu sürgün yıllarında Cem Sultan, Avrupa’da siyasi ve kültürel anlamda büyük ilgi görmüş, birçok yazılı belge ve sanat eserine konu olmuştur.
Cem Sultan’ın Görsel Temsilleri Arasındaki Farklılıklar
Fakat farklı sanat eserlerinde Cem Sultan olarak tanımlanan figürler arasında bazı görsel farklar vardır. Örneğin İtalyan ressam Pinturicchio’nun yaptığı ve Papa Picolomini’yi betimleyen eserdeki sarıklı figür, Bellini’ye atfedilen portredeki genç figürden daha yaşlı görünmektedir. Bu fark, Bellini’nin portreyi İstanbul’dan döndükten kısa bir süre sonra yapmış olabileceğini düşündürmektedir. Bellini, Cem Sultan’ı genç yaşında görmüş, onun bir eskizini yapmış ve bu çizimi İtalya’ya götürüp orada tamamlamış olabilir.
Kalıcı Bir Kültürel Etkileşim
Tüm bu örnekler, Fatih döneminde başlayan Doğu-Batı etkileşiminin sadece siyasi değil, kültürel ve sanatsal anlamda da ne kadar güçlü olduğunu göstermektedir. Cem Sultan’ın Batı’da bir figür olarak ilgi görmesi, Fatih Sultan Mehmed’in kurduğu uluslararası ilişkiler politikasının ne kadar kalıcı etkiler yarattığını bir kez daha ortaya koymaktadır. Bu portreler, sadece bireylerin değil, imparatorlukların kültürel mirasını taşıyan güçlü belgelerdir.
